In tijden van tegenspoed en crisis komt de relatie tussen overheid en burger vaak onder druk te staan. De gemeente heeft als lokale overheid in het bijzonder baat bij een goede relatie met de burgers. De gemeente Deventer wil stappen maken om die relatie weer te normaliseren. Veiligheidsadviseur Marc Smellink is hierbij betrokken.
Een belangrijk onderwerp voor de gemeente Deventer is de relatie en het vertrouwen tussen burger en overheid. Onlangs heeft de gemeente een tweede sentimentenmonitor uitgevoerd: een onderzoek bestaande uit interviews met professionals en ruim 900 inwoners van Deventer. De monitor moet aangeven hoe het staat met het vertrouwen tussen de gemeente en verschillende groepen inwoners. Binnen dit grote thema houdt Smellink zich vooral bezig met de onderwerpen polarisatie en veiligheid.
Burgerparticipatie
Bij de recente gemeenteraadverkiezingen was de opkomst zorgwekkend laag. Vanuit het college werd dit gezien als een teken dat de inwoners wellicht afhaken, omdat zij denken dat het geen zin heeft om politiek betrokken te zijn. Dit was voor de gemeente reden om in 2021 opnieuw een sentimentenmonitor uit te voeren om hun relatie met de inwoner als lokale overheid verder in kaart te brengen, na een eerdere sentimentenmonitor te hebben gedaan in 2017. De vraag werd gesteld wat de gemeente zou kunnen doen om ervoor te zorgen dat inwoners weer dusdanig deelnemen op maatschappelijk en politiek niveau, dat de sociale cohesie bevorderd wordt.
Juist in deze tijden – de coronacrisis en de huidige stijgende energieprijzen en inflatie – is het belangrijk dat de relatie tussen overheid en burger goed is. Mensen willen zich, uit vrees of wantrouwen, niet bij de overheid melden als ze met problemen zitten waarbij ze juist die overheid nodig hebben.
‘De burgemeester en de politie zijn er op uitnodiging bij, maar het is niet van hen, het netwerk is van alle deelnemers.’
Bondgenoten
Een van de manieren die de gemeente gebruikt om mensen met elkaar en de overheid in gesprek te krijgen, is het zogenoemde bondgenotennetwerk. Dat heeft Deventer van de gemeente Utrecht overgenomen. Dit is een netwerk van verschillende gemeenschappen en belangengroepen die met elkaar en de gemeente aan tafel gaan om te bespreken wat er in de stad speelt. Ook bespreekt dit netwerk hoe de gemeente de stad voor iedereen veilig en leefbaar kan houden.
‘Voor het netwerk hebben we gezocht naar mensen die midden in de Deventer samenleving staan en ook in een bepaalde gemeenschap', zegt Smellink. Om de juiste mensen te vinden, hebben zowel de politie als de gemeente veel contact gehad met inwoners en professionals in de wijken. Zo zijn bijvoorbeeld wijkagenten betrokken bij het proces. Zij zitten in de haarvaten van de maatschappij en kennen de juiste personen die geschikt zijn om deel te nemen aan het netwerk.
Het bondgenotennetwerk is een zelfsturend netwerk voor en door de inwoners. Het is de bedoeling dat iedere sociale groep en gemeenschap erbij betrokken is en gehoord wordt. Bij een bijeenkomst van het netwerk komen ook groepen samen, die normaal gesproken weinig contact met elkaar hebben.’
Rol politie en burgemeester
Ook de politie en de burgemeester zijn onderdeel van dit netwerk en nemen gelijkwaardig deel aan het gesprek. De rol van de gemeente is moeilijk concreet vast te stellen. ‘Ze zijn er op uitnodiging bij, maar het netwerk is niet van de gemeente, maar van alle deelnemers’, zegt Smellink hierover. Het is in ieder geval niet de bedoeling dat de gemeente het netwerk domineert. Het bondgenotennetwerk opereert op een gemeentelijk niveau, maar de stem van inwoners en wat er speelt in hun directe leefomgeving staat centraal.
Politieagent Alrik van den Berg, een van de oprichters van het bondgenotennetwerk in Deventer, vult aan: ‘In het bondgenotennetwerk kan iedereen in een veilige omgeving zorgen delen, die spelen bij een bepaalde groep inwoners. Als er iets speelt in een gemeenschap dat raakt aan de openbare orde, dan kan een bondgenoot dit inbrengen binnen het bondgenotennetwerk. Tijdens de boerenprotesten afgelopen zomer bijvoorbeeld heeft een boer binnen het netwerk uitgelegd waar de frustratie en boosheid van de boeren vandaan komt. Dit zorgde bij alle partijen binnen het netwerk voor een stukje begrip.’ Volgens Van den Berg is dit vooral waar het om draait binnen het bondgenotennetwerk: een stukje begrip krijgen voor dat probleem waarvan anderen niet wisten dat dit speelde binnen een gemeenschap. ‘Het zijn dit soort kleine dingen die het verschil kunnen maken dat iets niet escaleert, maar in plaats daarvan bij een goed gesprek blijft.’
Van den Berg vertelt dat bondgenoten alles binnen het netwerk mogen delen. ‘De bondgenoten fungeren voor de politie ook als een soort spiegel. Ze hebben de vrijheid om alles tegen ons te vertellen. Ook hoe ze tegen de politie aankijken. Tegelijkertijd vertellen wij ze ook hoe wij de bondgenoten en hun achterban zien. Op deze manier kunnen we het samen hebben over zorgen die binnen een gemeenschap spelen die en raken aan de rol van de politie.’
‘De bondgenoten fungeren voor de politie als een soort spiegel. Ze hebben de vrijheid om alles tegen ons te vertellen. Ook hoe ze tegen de politie aankijken.’
Wijkteams
Wijkteams zijn een andere manier om te werken aan het vertrouwen en de samenwerking tussen burger en de gemeente als lokale overheid. In Deventer heeft iedere wijk een eigen wijkteam, waarin een vertegenwoordiging van wijkbewoners zit. Zij worden geacht om met elkaar, de professionals, verenigingen en de gemeente te bepalen hoe de wijk wordt ingericht en hoe ze willen samenleven. ‘Wat ik hoor en zie van collega’s is dat ze zo veel mogelijk wijkbewoners aan het roer willen zetten’, zegt Smellink. De gemeente geeft de wijkteams een budget. De teams financieren initiatieven en zorgen dat mensen samenwerken aan het onderhoud van hun buurt. ‘Door elkaar te kennen en te begrijpen, ontstaat er dus ook sociale cohesie, wat de stabiliteit in de buurt verbetert.’
‘Wat ik hoor en zie van collega’s is dat ze zo veel mogelijk bewoners van de wijk aan het roer willen zetten.’
Sociale sentimenten
Initiatieven als het bondgenotennetwerk en de wijkteams hebben een functie om mensen te helpen in moeilijke tijden. ‘Juist als het moeilijk gaat, is het goed als mensen begrip hebben voor elkaar en elkaar kunnen vinden. Dat als een van de bondgenoten het moeilijk heeft, de anderen die kunnen steunen’, zegt Smellink. Hij geeft een voorbeeld: ‘Voetbalsupporters in Utrecht die bijvoorbeeld de islamitische gemeenschap na de tramaanslag daar steunden. Zulke initiatiefvormen proberen we ook in Deventer te creëren.’
Als we de resultaten van de twee sentimentenmonitoren met elkaar vergelijken, zien we dat inwoners in 2021 ten opzichte van 2017 meer sentimenten ervaren. Met name de coronacrisis heeft daaraan bijgedragen’, aldus Smellink. ‘We zien in de dagelijkse praktijk dat de relatie tussen inwoners en overheid vaker onder druk komt te staan, bijvoorbeeld door de stikstofcrisis en stijgende lasten.’
Een collega van Smellink is bezig met een samenwerkingsprogramma Sociale cohesie en inclusie, dat positief antwoord moet geven op de sentimenten. ‘We proberen integraal te kijken naar vraagstukken, naar de sentimenten die er zijn.’ Zo moet er op een positieve manier worden omgegaan met de verschillende kwesties om de sociale cohesie en stabiliteit te verbeteren. Het liefst ook zoveel mogelijk op wijkniveau.’
Met het bondgenotennetwerk en de wijkteams probeert de gemeente Deventer nog dichter bij de inwoners te staan. ‘Signaleren wat er speelt, luisteren naar zorgen, elkaar (beter) leren kennen en in gezamenlijkheid uitdagingen aanpakken. Dat is goed voor inwoners, wijken, gemeenschappen en uiteindelijk onze samenleving.’
Marc Smellink is gemeenteambtenaar en veiligheidsadviseur bij de gemeente Deventer. Hij is betrokken bij het bondgenotennetwerk dat is samen opgericht met de politie.
Alrik van den Berg is werkzaam bij de Politie Oost-Nederland als Operationeel Expert in Deventer. Hij ondersteunt wijkagenten en is medeoprichter van het bondgenotennetwerk.
