Vergaande maatregelen die leiden tot anti-overheidssentimenten en complottheorieën. Corona haalt de complexiteit van maatschappelijke vraagstukken naar boven. Overheden moeten hierop reageren en communicatieadviseurs hebben hierin een prominente rol. Ze merken dat dit hun werk zwaarder maakt, maar ook belangrijker. Wat betekent dit voor het vakgebied? We vroegen het aan Folkert Reith, programmadirecteur bij Logeion, de Nederlandse beroepsorganisatie voor communicatieprofessionals.
‘In deze coronacrisis zien we hoe belangrijk ons vakgebied is. Wij kunnen organisaties en bestuurders helpen om sociale stabiliteit te bevorderen en te depolariseren. Je merkt dat steeds meer communicatieprofessionals hun rol hierin vinden en pakken. Dat is mooi om te zien.’
Leernetwerk (de)polarisatie
‘Logeion helpt communicatieprofessionals. We bieden een netwerk waarin communicatieprofessionals kennis kunnen opdoen. Zo stond ons jaarlijkse congres voor communicatieprofessionals die werkzaam zijn in het publieke domein (PubCom) in het teken van ‘verdeelde samenleving, gedeelde toekomst’. En werken we samen met de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) bij het organiseren van het leernetwerk (de)polarisatie voor communicatieprofessionals. Dat leren met elkaar is belangrijker dan ooit, juist omdat deze pandemie zo complex is. Steeds als je denkt iets van een oplossing te pakken te hebben, dan glipt die weer weg. Alleen door samen te werken, te leren en te ontwikkelen, kunnen we verder komen.’
"Dat leren met elkaar is belangrijker dan ooit, juist omdat deze pandemie zo complex is."
Professionele onzekerheid
De Handreiking communicatieaanpak coronavirus van het Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie vind ik een mooi resultaat van dat leren met elkaar. De handreiking is een soort tussenstand, met opbrengsten van gezamenlijk leren tot nu toe. We zoeken natuurlijk houvast, die we niet vinden in de communicatieplannen. Er zijn voor deze ingewikkelde crisis geen afvinklijstjes, geen a-b-c-tjes met een gegarandeerde uitkomst. Het vraagt om wendbaarheid en een flexibele houding. Er zit ook een professionele onzekerheid in: doen we het goede? Daarom is het belangrijk elkaar nog meer op te zoeken. En in een veilige omgeving met collega’s die dezelfde worsteling kennen, in te gaan op vragen als “hebben we het goed gezien?”, “hebben we onze bestuurders hier echt mee geholpen?” en “moeten we het niet net iets anders aanpakken?”. Als Logeion stimuleren we dit – tussen vakgenoten van binnen én buiten de overheid. De samenwerking met de ESS past hierbij. ’
"Er zit ook een professionele onzekerheid in: doen we het goede?"
Onderstromen in de samenleving
‘Makkelijk is het zeker niet. Ik zag laatst bij iemand in het leernetwerk depolarisatie vlekken in de nek verschijnen. Omdat het communiceren over alle maatregelen haar eigenlijk al opvrat. Begrijpelijk. Communiceren vanuit het tweede register is echter noodzakelijk om onderstromen in de samenleving naar boven te brengen. Wat beweegt mensen? Waar zit de onvrede? Waar de dilemma’s? Welke wereldbeelden hebben mensen? Daar kun je achter komen als je met mensen gaat praten die zich in de haarvaten van de samenleving bevinden. Van wijkagenten tot leden van een buurtraad.’
"Luisteren is een gevende beweging. Een uitnodiging aan de ander om tevoorschijn te komen"
De belangrijkste les
‘De belangrijkste les is de uitnodiging aan de ander. Dit betekent vooral dat we moeten luisteren. Hoe belangrijk luisteren is, daarover gaat het vaker in ons vak. Maar wat is luisteren? Aan de ene kant heb je de harde kant van analyseren, monitoren, onderzoek doen. Aan de andere kant, en dan wordt het interessant, heb je de soft skills. Ik sprak laatst iemand die het zo uitdrukte: luisteren is een gevende beweging. Een uitnodiging aan de ander om tevoorschijn te komen. Als je dit tot je door laat dringen, dan zie je dat dit een actieve houding is. Het vraagt om actie. Als we dát goed in de vingers krijgen en optellen bij wat we al aan kennis hebben over het communicatiever maken van organisaties, zoals factor C, dan kunnen we onze bestuurders andere perspectieven aanreiken, en andere taal. Verbindend, inclusief, depolariserend.’
‘Het coronavirus dwingt ons om versneld te leren. Dat is gunstig, zeker als je bedenkt welke uitdagingen ons nog te wachten staan. Of het nu gaat om van het gas af gaan, polarisatie op tal van fronten, of ondermijning van de rechtsstaat en de sociale cohesie. Ik weet zeker dat we de inzichten die we nu opdoen, ook goed kunnen gebruiken bij andere complexe vraagstukken.’
